Cách đây 5 năm, vị trí số 1 của nhóm hệ điều hành dành cho smartphone thuộc về BlackBerry (chạy hệ điều hành BlackBerry OS) và HTC (chạy Windows Mobile), sau đó có sự góp mặt của Apple (chạy Mac OS). Một chuyên gia về hệ điều hành dành cho điện thoại di động (không muốn nêu tên) chia sẻ: “Mỗi hệ điều hành có những thế mạnh riêng, nhưng xét trên tính năng mới, yếu tố thân thiện (nghĩa là dễ sử dụng), trong những hệ điều hành chạy trên smartphone hiện nay, Android là hệ điều hành hấp dẫn nhất vì dễ dùng và “thông minh”. Hay thì hay, nhưng Windows Mobile lại khá phức tạp. Symbian đang là hệ điều hành phổ biến vì có số lượng sản phẩm lớn nhất thế giới, nhưng cũng là hệ điều hành có nhiều nhược điểm nhất”.

Symbian
Symbian từng “một thời ngang dọc” trên ĐTDĐ, từ dòng thấp đến cao, chủ yếu là các sản phẩm của hãng ĐTDĐ lớn nhất toàn cầu hiện nay – Nokia. Dù không phải là hệ điều hành mở như Android hay Samsung bada, nhưng Symbian sẽ được nhà sở hữu bán bản quyền cho nhà sản xuất nào có nhu cầu sử dụng. Các chuyên gia cho rằng, Symbian còn khá nhiều nhược điểm như: tính bảo mật kém, tương thích với các ứng dụng “tự do” thấp. Từ bản Symbian OS 9.0, hệ điều hành này có nhiều tiến bộ. Đầu năm 2010, Symbian chính thức tuyên bố “mở cửa” để trở thành mã nguồn mở và kèm theo lộ trình phát triển, trong đó trọng tâm là thiết kế những ứng dụng cao cấp hơn dành cho các model có màn hình cảm ứng. Hiện hệ điều hành này có những thế hệ:
– Symbian 2: Đây là bản mở rộng của Symbian 1, nhưng được thêm vào vài tính năng kích hoạt từ màn hình chủ, cho phép nhúng các widget cũng như cải tiến các dịch vụ xác định vị trí bên cạnh việc thống nhất dữ liệu, hỗ trợ người sử dụng tự tạo cho mình một kho ứng dụng cần thiết. (Một model hiện đang chạy phiên bản này là Nokia N97).
– Symbian 3: Rất nhiều các tính năng mới sẽ có trong Symbian 3, nổi bật là xây dựng kiến trúc đồ họa cho phép phần cứng chạy “mượt mà” tất cả các ứng dụng hình ảnh, video, hỗ trợ tính năng cảm ứng đa điểm, đầu ra HDMI, bộ nhớ lớn cho phép xem video HD. (Tiêu biểu là Nokia N8).
Trong tương lai gần sẽ phổ biến những thế hệ Synbian tiếp theo như Symbian 4 có công nghệ tương tác thực tế thông qua màn hình cảm ứng, còn Symbian 5 có khả năng tăng tốc độ các thiết bị nhờ nâng cấp toàn diện về phần cứng, công nghệ và pin. Nhưng hai thế hệ này hiện còn nằm trong phòng thí nghiệm.

Mac OS
Mac OS là hệ điều hành độc quyền của Apple. Với Mac OS, Apple đã sáng tạo kiểu giao diện mới với các icon to, danh sách các công cụ trực quan, dễ dàng tìm kiếm. Thế mạnh của phần mềm này còn có sự góp mặt của trình duyệt Safari với tốc độ lướt Web nhanh, hỗ trợ font Unicode nên các trang Web, nhất là trang Web tiếng Việt thể hiện đúng font, sắc nét. Kho phần mềm App Store cho Mac OS “mở” về số lượng cho đến chủng loại, ước tính có đến 250.000 ứng dụng trên iTunes. Tuy nhiên, hệ điều hành này cài đặt phức tạp, đồng bộ rắc rối, khóa mạng, tính bảo mật,… và các lỗi “ngớ ngẩn”: không hỗ trợ java/flash, hay treo máy,…
Android
Những hệ điều hành như: Symbian, RIM, Mac OS đã bị Android cạnh tranh gay gắt sau khi chiếc điện thoại đầu tiên chạy hệ điều hành này là Google G1 xuất hiện trên thị trường (tháng 9-2008). Với thời gian xuất hiện ngắn ngủi, nhưng đến nay, Android đã được nhiều nhà sản xuất smartphone lớn “tin dùng”. Vì hệ điều hành này được xây dựng trên mã nguồn mở nên sẵn sàng chạy các ứng dụng do cộng đồng cung cấp. Những ứng dụng này có mặt tại Android Market với số lượng chừng 60.000. Thế mạnh của Android Market là kho phần mềm có nhiều ứng dụng miễn phí nhất so với iTunes hay Ovi Store, còn nếu tính phí cũng rẻ hơn. Mặc dù còn nhiều lỗi trong khi thao tác, nhưng Android có thế mạnh về giải trí, định vị, tương tác, đồ họa,…

Windows Mobile
Là một nhánh hệ điều hành di động khác của Microsoft, Windows Mobile đã được phát triển từ các phiên bản Windows CE dùng trên các handheld PC. Windows CE sau đó được đổi tên thành Windows Mobile. Về tính năng ứng dụng, hệ điều hành này là “phiên bản thu nhỏ” của hệ điều hành Windows dành cho máy tính. Vì thế, hầu hết người sử dụng khi dùng Windows Mobile sẽ cảm thấy vô cùng quen thuộc: cũng là các cửa sổ, cũng là nút Start để mở menu… Đây là những điểm “ăn tiền” của Windows Mobile so với các hệ điều hành khác.
Nhưng kể từ khi Mac OS của iPhone và Android của Google ra đời, thị trường hệ điều hành đã có nhiều thay đổi. Nền tảng Windows Mobile đã tụt hậu rất xa so với các đối thủ, vì thế Microsoft cần phải nỗ lực rất nhiều để đuổi kịp các chú ngựa non khác, nhất là về giao diện vốn bị coi là già nua.
Để đáp lại sức mạnh của các đối thủ, sự xuất hiện của Windows Phone 7 được xem là tự làm mới toàn diện sản phẩm từ tên gọi cho đến kiến trúc thiết kế. Gần như Microsoft đã “khai sinh” một nền tảng mới, bởi Windows Phone 7 khác hoàn toàn về giao diện so với Windows Mobile trước đây, được thiết kế với hình ảnh 3D, tập trung nhiều tính năng mới. Ngoài việc hỗ trợ dùng ngón tay để ra lệnh cho các ứng dụng, phiên bản này cũng sẽ hỗ trợ các hành động và lệnh của người dùng từ thiết bị có sử dụng camera, có thể rung, lắc, quay điện thoại của mình để ra lệnh cho “dế”. Ngoài ra còn tích hợp thêm nhiều tính năng chỉnh sửa ảnh và tạo hiệu ứng cho ảnh, hợp nhất trung tâm giải trí đa phương tiện cho việc xem video, nghe nhạc, duyệt ảnh,… Microsoft sẽ phát hành bộ phát triển phần mềm (SDK), cho phép các mạng di động cũng như các hãng thứ ba bổ sung dịch vụ và ứng dụng mới cho điện thoại thông minh dùng Windows Phone 7. Windows Mobile cũng như Windows Phone 7 với những ứng dụng như: duyệt Web, mailbox, font chữ, giao diện desktop, đồng bộ dữ liệu và tính tương thích giữa các hệ điều hành (điện thoại và máy tính) đang được đánh giá cao. Những file văn bản Word hay bảng tính Excel đều có thể mở và chạy dể dàng ngay trên thiết bị di động mà không cần bất cứ phần mềm chuyển đổi.

Samsung bada
Bada (phát triển dựa trên bộ mã nguồn mở Linux) là hệ điều hành mới
toanh của Samsung, vừa xuất hiện trên thị trường vào hồi tháng 5-2010 trên smartphone Samsung Wave. Bada hỗ trợ khả năng đa nhiệm, điều khiển flash, Web, cảm biến chuyển động, khả năng điều khiển chế độ rung và công nghệ nhận diện khuôn mặt. Hệ điều hành này còn tập trung vào dịch vụ như là: các mạng xã hội, kết nối giữa các thiết bị, quản lý nội dung, dịch vụ trên nền tảng địa điểm và dịch vụ thương mại. Để phát triển phần mềm chạy trên bada, Samsung cung cấp bộ công cụ lập trình (SDK), giao diện lập trình giả lập (API), các chương trình tìm lỗi (Debugger) và các mẫu mã lập trình (Sample Code) để các nhà phần mềm từ chuyên nghiệp đến nghiệp dư có thể viết các ứng dụng dễ dàng hơn. Samsung bada được đánh giá là một hệ điều hành khả dụng trong tương lai.

MeeGo
MeeGo là một dự án hợp tác giữa Intel (hệ điều hành Moblin) và Nokia (hệ điều hành Meamo) dựa trên nguồn mở Linux được tối ưu hóa nhằm mang lại một trải nghiệm đa phương tiện và kết nối Internet phong phú về giao diện đồ họa trên một loạt các thiết bị số di động trong thời gian tới. Tương lai của MeeGo sẽ rất “sáng” do hệ điều hành này được sự hỗ trợ toàn diện từ phía Nokia lẫn Intel.
Với sự kết hợp của một hệ điều hành cho smartphone (hệ điều hành Meamo) và một hệ điều hành cho máy tính (hệ điều hành Moblin), Nokia và Intel có tham vọng MeeGo sẽ được sử dụng trên hầu hết các thiết bị điện tử, tin học chứ không riêng gì ĐTDĐ… Từ các thiết bị cầm tay như: ĐTDĐ, Tablet PC, Netbook đến các thiết bị cho xe hơi như sản phẩm GPS, thậm chí cả tivi LCD cũng sẽ chạy MeeGo,… Song song đó, Nokia cũng đã phát triển một công cụ Framework mang tên QT, những lập trình viên chỉ cần viết mã chương trình một lần và có thể dịch thành ứng dụng chạy được cho rất nhiều nền tảng khác nhau: Windows, Linux, Mac OS, Windows Mobile, Symbian,… và trên cả MeeGo. Ông Wiliam Halmilton Whyte, Tổng Giám đốc Nokia Đông Dương nói rằng, trong sản phẩm của Nokia, hiện đã được phân chia tùy theo giá trị về công nghệ mà có các hệ điều hành khác nhau. Với hệ điều hành MeeGo, sẽ là các dòng N series sau này, như Nokia N900.

Nghiêm Quảng