(STS:28.01.2016) Có lẽ một trong những phương pháp truy lùng tội phạm cơ bản vẫn có giá trị sống còn cho tới ngày nay là dựa vào dấu vân tay. Từ những bộ phim cổ lai hy cho tới những series phim hình sự mới nhất như các bộ phim truyền hình nhiều tập về các đội điều tra hiện trường CSI của Mỹ, bạn vẫn thường xuyên nhìn thấy cảnh những nhân viên điều tra tìm kiếm, thu thập và xác minh những dấu vân tay tại hiện trường tội phạm. Có khác chăng là công nghệ xử lý dấu vân tay ngày càng phát triển cao hơn, từ khâu đầu tới khâu cuối.

Dấu vân tay là đặc điểm sinh trắc học phổ biến nhất và được sử dụng lâu nhất (có nguồn nói là từ đầu thế kỷ 20) trong lĩnh vực điều tra tội phạm trên thế giới. Hầu như mỗi người có một kiểu thức dấu vân tay khác nhau và không thay đổi từ khi còn là thai nhi trong bụng mẹ cho tới khi bị phân hủy do lìa đời, nếu như không bị phá hủy bởi nguyên nhân nào đó. Thậm chí có thể nói dấu vân tay là đặc điểm sinh trắc học độc nhất của mỗi người, thậm chí cho dù giữa những người song sinh, vì theo các nhà nghiên cứu, xác suất 2 người có dấu vân tay giống nhau là 1 trong 64 tỷ trường hợp. Theo từ điển bách khoa Wikipedia, nhiều học giả hồi thập niên đầu của thế kỷ 21 đã đưa ra con số ước tính tổng số người đã sống trên hành tinh này từ đầu tới giờ vào khoảng 100 tỷ tới 115 tỷ người. Có nghĩa là theo xác suất đó thì cho tới nay vẫn chỉ có hơn 2 người trong lịch sử loài người có dấu vân tay giống nhau.

Ngay từ rất lâu rồi, người ta đã biết sử dụng dấu vân tay để xác nhận nhân thân một người. Dấu vân tay còn được pháp luật công nhận có giá trị thay chữ ký, gọi là “điểm chỉ”, đặc biệt hữu dụng cho những người không biết viết. Cho tới bây giờ, những loại giấy tờ tùy thân như căn cước, chứng minh thư,… cũng có in dấu vân tay. Các phòng công chứng cũng yêu cầu các bên có liên quan phải in dấu vân tay trong những thỏa thuận giao dịch bên cạnh chữ ký. Đó là xác thực 2 lớp, giống như ổ khóa vừa có chìa, vừa có mã số.

Gần đây rộ lên chuyện liên hệ dấu vân tay với tình trạng của não bộ. Ngày càng có nhiều dịch vụ xuất hiện nói rằng có thể phân tích dấu vân tay của trẻ để biết chỉ số thông minh IQ, tương lai, hành vi của bé sau này ra sao để có thể giúp định hướng chọn nghề sớm cho trẻ.

Theo hệ thống phân loại Henry (HCS), có 3 chủng (nhóm) dấu vân tay cơ bản là vòng lặp (loop), vòng xoắn (whorl), và vòng cung (arch) với những hình dạng và được sắp xếp thiên biến vạn hóa, muôn hình vạn trạng. Vì thế, từ những dấu vân tay để lại trên vật chứng hay tại hiện trường, các nhà điều tra có thể so sánh với kho dữ liệu lưu trữ hay những dấu vân tay mới thu thập để tìm ra chính xác chủ nhân của những dấu vân tay trong hồ sơ vụ án.

Có một đặc điểm được coi như “gót chân Achilles” của dấu vân tay là ngón tay rớ tới đâu, để lại dấu vết tới đó. Vụ này chỉ có các nhà điều tra là khoái, còn kẻ xấu thì thù ghét tận cùng xương tủy. Mà thật ra thì hầu như ai cũng khó chịu vì cái vụ “ăn dấu tay” này. Các thiết bị, vật dụng có bề mặt bóng loáng lộng lẫy thì có đẹp, nhưng lại dễ bị in chi chít dấu vân tay bắt… gớm. Đó là lý do mà người ta phải chế thêm kính che ống kính máy ảnh, cho tráng thêm lớp phủ chống bám dính vân tay lên bề mặt đồ dùng, thiết bị như màn hình điện thoại, máy tính bảng,…

Giới công nghệ có nhiều “dính líu” tới dấu vân tay. Bên cạnh việc nghiên cứu phát triển các công nghệ ngày càng tiên tiến hơn cho việc xử lý dấu vân tay trong điều tra tội phạm, những nhà nghiên cứu đã ứng dụng dấu vân tay vào lĩnh vực bảo mật. Dấu vân tay được sử dụng như một loại chìa khóa sinh trắc học để thay thế các mã PIN, mật khẩu trong việc xác thực căn cước chủ nhân, đăng nhập hệ thống, kích hoạt ứng dụng và dịch vụ,…

Xem những bộ phim hình sự, gián điệp,… bạn có lẽ từng nhìn thấy người ta thu thập dấu vân tay của đối tượng sau đó đúc thành ngón tay giả để mở khóa. Thậm chí trong bộ phim hình sự nổi tiếng The Blacklist 3 trên kênh truyền hình cáp và vệ tinh AXN, có tập nhân vật chính Raymond “Red” Reddington đã phải cắt lấy 2 ngón tay của đối tượng đã chết để mở khóa hộp an toàn của đối tượng đó trong ngân hàng.

Kiếm tra dấu vân tay khách nhập cảnh ở Mỹ. (Nguồn ảnh: Internet.)

Từ mấy năm nay, những người nước ngoài xin visa nhập cảnh Mỹ đều phải in dấu vân tay cả 10 ngón tay để phía Mỹ lưu vào cơ sở dữ liệu. Tại các sân bay quốc tế của Mỹ, cũng như ở ngày càng nhiều nước, khách nhập cảnh cần phải đặt ngón tay lên máy quét dấu vân tay để kiểm tra trong hồ sơ nhà chức trách.

Để ghi nhận dấu vân tay, người ta cần phải có thiết bị đọc (reader) hay quét dấu vân tay (scanner). Có khá nhiều công nghệ được ứng dụng cho cảm biến dấu vân tay có khả năng ghi nhận chính xác dấu vân tay như quang học (optical), điện dung (capacitive), hồng ngoại (RF), nhiệt, siêu âm, áp trở (piezoresistive), áp điện (piezoelectric),… Với những công nghệ này, người dùng phải đặt cho ngón tay tiếp xúc với cảm biến để thiết bị ghi nhận. Nhược điểm là cảm biến sẽ bị quờ quạng, chập cheng nếu như phần tiếp xúc hay ngón tay bị dơ, ướt,… Mấy năm gần đây, một số hãng đã phát triển những phiên bản công nghệ nhận diện dấu vân tay tiên tiến hơn có độ nhạy cao hơn, tốc độ quét nhanh hơn, thông minh hơn. Chẳng hạn như cảm biến vân tay của hãng S. trong lần quét vân tay đầu tiên để lưu giữ yêu cầu phải quét toàn bộ bề mặt ngón tay, hơi lâu một chút, nhưng sau đó, nó có thể nhân tích và nhận diện dấu vân tay cho dù người dùng chỉ cần chạm nhẹ một phần ngón tay lên cảm biến.

Siêu hơn nữa là hồi tháng 3-2015, hãng Qualcomm đã công bố giải pháp sinh trắc học thế hệ mới với công nghệ quét vân tay Snapdragon Sense ID 3D. Đây là công nghệ xác thực dấu vân tay 3D dựa trên công nghệ sóng siêu âm (ultrasonic) đầu tiên trong ngành di động. Với công nghệ này, người dùng không cần phải chạm trục tiếp lên bề mặt cảm biến nữa, có thể áp ngón tay lên vỏ thiết bị làm bằng kính, nhôm, thép không gỉ, đá sapphire hay nhựa. Ngón tay có bị dơ, thậm chí dính dầu nhớt cũng bị nhận diện đầy đủ. Công nghệ của Qualcomm chính xác hơn các công nghệ tiếp xúc trực tiếp. Các sóng âm thanh sẽ xâm nhập trục tiếp vào các lớp biểu bì của da, dò tìm các chi tiết 3 chiều và các đặc điểm vân tay độc nhất, bao gồm các đường vân và các lỗ mồ hôi mà các công nghệ áp sát hiện nay phải bó tay.

Trong lĩnh vực điều tra tội phạm, công nghệ dấu vân tay có ba yêu cầu chính: một là tăng cường khả năng thu thập dấu vết cho dù mờ, nhỏ; hai là xử lý nhanh, chính xác và thông minh; ba là cơ sở dữ liệu phong phú được đặt trên Đám mây cho phép nhân viên công vụ truy xuất ngay lập tức từ bất cứ nơi đâu.

PHẠM HỒNG PHƯỚC

+ Nguồn ảnh: Internet. Thanks.

+ Bài đã in trên báo Pháp Luật TP Chủ nhật.

+ Có thể đọc bản trên báo Pháp Luật TP Online.