Chỉ còn chưa đầy 4 tháng nữa là hết năm 2023. Trong kế hoạch tắt sóng di động 2G đã công bố trước đây, Bộ Thông tin và Truyền thông đặt mục tiêu đến tháng 12-2022, cả nước chỉ còn 5% người dân dùng điện thoại 2G, giảm 20% so với thời điểm năm 2021. Và vào năm 2023, khi lượng thuê bao di động sử dụng mạng 2G tại Việt Nam giảm còn khoảng 5%, đó là thời điểm thích hợp để tắt sóng 2G.

Những chiếc điện thoại 2G một thời huyền thoại. (Ảnh: Internet. Thanks.)

Thực tế thì lộ trình tắt sóng 2G đã diễn ra chậm chạp. Vì thế, trong Báo cáo kết quả 2022 và triển khai nhiệm vụ 2023 ngày 18-12-2022, Bộ TT-TT đã đặt lại mục tiêu giảm số thuê bao 2G còn dưới 5% vào cuối năm 2023. Có lẽ không còn có thể “dây dưa” lâu hơn nữa. Bộ TT-TT cũng đã đưa ra hạn cuối cho việc dừng công nghệ 2G tại Việt Nam là tháng 9-2024. Đó là thời điểm khi các giấy phép kinh doanh dịch vụ viễn thông di động và các giấy phép tần số để triển khai mạng di động hết hạn, và Bộ TT-TT khẳng định sẽ không tiếp tục gia hạn giấy phép sử dụng tần số vô tuyến điện sử dụng cho công nghệ 2G/3G.

Theo giới quan sát, trong khi cơ quan chủ quản là Bộ TT-TT tỏ rõ rất quyết tâm và triển khai bài bản, lộ trình tắt sóng 2G và 3G vẫn tùy thuộc vào các doanh nghiệp viễn thông.

Cần nói thêm, từ khá lâu rồi, thiết bị thay thế 2G không còn là một vấn đề nữa. Bộ TT-TT đã ban hành Thông tư 43/2020/TT-BTTTT về “Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thiết bị đầu cuối thông tin di động mặt đất – phần truy nhập vô tuyến”, trong đó quy định tất cả điện thoại di động được sản xuất trong nước hoặc nhập khẩu vào Việt Nam từ tháng 7-2021 phải tích hợp công nghệ 4G. Có thể nói hiện nay, khả năng bắt sóng 4G LTE đã được phủ tới tận phân khúc phổ thông và thậm chí chỉ cần trên dưới 500.000 đồng là người ta đã có thể “đập hộp” một chiếc điện thoại 4G hàng hiệu chính hãng đàng hoàng.

Vào tháng 9-2022, Bộ TT-TT ban hành văn bản số 4833/BTTTT-CVT về việc định hướng triển khai lộ trình, kế hoạch dừng công nghệ di động 2G. Theo đó, Bộ đề nghị các doanh nghiệp khẩn trương xây dựng kế hoạch chi tiết và triển khai việc dừng công nghệ di động 2G, và gửi về Bộ trước ngày 20-10-2022.

Việc triển khai lộ trình tắt sóng 2G yêu cầu các doanh nghiệp làm đồng bộ, thống nhất chính sách để tránh tình trạng thuê bao 2G bị cắt sóng ở nhà mạng này sẽ chuyển sang nhà mạng khác.

Đáng chú ý nhất chính là Viettel, nhà mạng viễn thông chiếm thị phần lớn nhất (khoảng 54,5% vào cuối năm 2022). Đây là nhà mạng đầu tiên của Việt Nam không chỉ tắt sóng 2G mà đã tắt sóng cả 3G trên diện rộng trong năm 2022 (với quy mô lên tới 35.000 trạm BTS) để tập trung phát triển 4G và 5G. Trước đó, trong năm 2020, Viettel đã bắt đầu thử nghiệm tắt mạng 2G/3G ở một số tỉnh, thành như TP.HCM, Đà Nẵng, Thái Nguyên, Bình Dương, Quảng Bình, Nghệ An, Đồng Tháp, Ninh Bình, Huế,… Việc Viettel đi đầu trong lộ trình cắt sóng 2G và 3G là một cú huých lớn, tạo tác động mạnh cho cả thị trường. Bởi lẽ chính Viettel chứ không phải ai khác đã “khởi nghiệp” bằng cách phủ sóng 2G, 3G đầu tiên rộng khắp các vùng sâu vùng xa, vùng nông thôn mà hiện nay là địa bàn chủ yếu của các thuê bao 2G, 3G.

Vào đầu năm 2022, VNPT – VinaPhone Hải Phòng đã tiến hành thông báo dừng sóng 2G và triển khai đổi SIM 2G, 3G lên SIM 4G cho thuê bao. (Ảnh: VNPT).

Trong khi đó, ngay từ năm 2021, Tập đoàn Bưu chính – Viễn thông Việt Nam (VNPT) với nhà mạng di động VinaPhone đã chủ động kế hoạch tắt dần các trạm 2G có thuê bao và lưu lượng thấp để tối ưu hóa công tác vận hành, khai thác mạng lưới và chuẩn bị cho lộ trình dừng công nghệ 2G. Đến nay, VNPT đã  thực hiện tắt được hàng ngàn trạm 2G. VNPT đã triển khai các chương trình hỗ trợ máy smartphone tại Hóc Môn, Củ Chi, Bạc Liêu và Vĩnh Long. Kết quả đến cuối năm 2022, có khoảng 1,9 triệu thuê bao đã chuyển đổi từ 2G sang 3G/4G. VNPT cho biết: VNPT sẽ tích cực triển khai chương trình viễn thông công ích đã được Bộ TT-TT hướng dẫn thực hiện, cụ thể là trợ giá điện thoại thông  minh 500.000 đồng/máy cho các thuê bao di động thuộc đối tượng viễn thông công  ích theo quy định của Bộ.

Nhà mạng MobiFone là mạng di động thứ hai ở Việt Nam, ngay sau Viettel, đã tiến hành thử nghiệm tắt sóng 2G trong năm 2020 tại một số khu vực thuộc TP.HCM, Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu. Nhà mạng này đã cấp SIM 4G miễn phí cho các thuê bao 2G. Trong một động thái mới nhất, vào hạ tuần tháng 8-2023, MobiFone đã ký kết đối tác chiến lược với hệ thống bán lẻ hàng công nghệ Di Động Việt để thúc đẩy tiến trình tắt sóng 2G. Cụ thể, khách hàng của MobiFone sử dụng điện thoại 2G có thể lên đời điện thoại 4G tại Di Động Việt với giá bán “phi lợi nhuận”, kèm theo gói ưu đãi miễn phí dung lượng truy cập Internet trong 90 ngày (2GB/ngày), áp dụng tại khu vực TP.HCM.

Bất luận nhìn từ góc độ nào, việc dừng các công nghệ cũ đã lạc hậu và còn ít người dùng là quy luật phát triển khoa học – kỹ thuật. Giống như 1G (giới thiệu năm 1981) chỉ nghe gọi, công nghệ 2G (giới thiệu năm 1992 và bắt đầu triển khai ở Việt Nam vào năm 1993) nghe gọi và nhắn tin SMS rồi cũng phải tới hồi “nghỉ hưu”. Thật sự là cơ sở hạ tầng 2G tới giờ phút này đã trở thành gánh nặng đối với các nhà mạng. Có lẽ họ vẫn phải duy trì chủ yếu vì tính cạnh tranh, không muốn thuê bao của mình chuyển sang nhà mạng khác. Trong khi đó, tài nguyên tần số là có hạn và hiện đang bị lãng phí khi phải tiếp tục dùng cho mạng 2G và 3G. (Việc tắt sóng 2G sẽ giải phóng băng tần cho các công nghệ mạng tiên tiến. Mạng 2G sử dụng các băng tần từ 900MHz đến 1.800MHz. Hiện nay, băng tần 1.800MHz đang được mạng 4G xài chung với 2G. Theo giới chuyên môn, đây là một trong những lý do khiến công nghệ 4G ở Việt Nam chưa thể đạt tốc độ thiết kế. Vì thế, nếu được sử dụng toàn bộ băng tần 1.800MHz, tốc độ mạng 4G dự kiến tăng thêm khoảng 25% so với hiện nay).

Khi nhà nước đứng ra chủ trì việc tắt sóng 2G, không còn nhà mạng nào có thể tiếp tục kinh doanh 2G, lúc đó mạng 2G mới thật sự “hoàn thành nhiệm vụ”. Bài học từ tắt sóng 2G rất có giá trị cho kế hoạch tắt sóng 3G tiếp đó.

Tất nhiên, với đặc thù của Việt Nam, nhà nước không chỉ “ra lệnh” mà cần hợp tác – xã hội hóa – với các nhà mạng và nhà sản xuất thiết bị di động để có thể hỗ trợ các htuê bao 2G gặp khó khăn về tài chính chuyển lên 4G. Việc này cũng tương tự như trước đây Việt Nam chuyển từ truyền hình analog lên truyền hình số (ví dụ Nhà nước hỗ trợ đầu thu kỹ thuật số DVB-T2 cho các hộ nghèo). Và cũng đã phải mất 9 năm (từ 2011) để cuối cùng Bộ TT-TT công bố Việt Nam đã ngừng phát sóng truyền hình tương tự (analog), hoàn thành số hóa truyền hình mặt đất trên phạm vi toàn quốc từ 00 giờ ngày 28-12-2020.

Ông Tào Đức Thắng, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Viettel, nói rằng, quyết định tắt sóng 2G thời điểm nào phụ thuộc vào chiến lược của Bộ, nhu cầu khách hàng cũng như chiến lược của doanh nghiệp. Tuy nhiên, cần giải quyết hài hòa, tối ưu cho cả ba bên để bảo đảm quyền lợi khách hàng, hiệu quả của nhà mạng, đồng thời đáp ứng chiến lược phát triển của đất nước.

Trên thế giới có nhiều quốc gia thực hiện tắt sóng 2G như Nhật Bản (năm 2011). Tại Singapore, các nhà mạng M1, Singtel và StarHup hoàn thành tắt sóng 2G trong năm 2017. Ở Trung Quốc, nhà mạng China Unicom tắt 2G năm 2021… Theo Hiệp hội Các nhà Cung cấp Di động Toàn cầu (GMSA), tính đến tháng 10-2022, có 142 nhà mạng ở 56 nước đã hoàn tất, lên kế hoạch hay đang triển khai việc tắt sóng 2G/3G; trong đó có 51 nhà mạng đã tắt hoàn toàn.

• Bản in trên báo Người Lao Động thứ Tư 06-09-2023 và trên báo NLĐ Online.

NGÔ LÊ